8 kwietnia 2022 r. o godz. 11:30 w miejscowości Prostyń na cmentarzu parafialnym przy Parafii Rzymskokatolickiej Trójcy Przenajświętszej (ok. 5 km od Muzeum Treblinka) odbyła się Msza Św. oraz pochówek nieznanych z imienia 22 osób narodowości romskiej, bestialsko zamordowanych przez niemieckich nazistów w maju 1942 r. w Tarnogrodzie. (MT)

Latem 2020 roku w czasie robót remontowo-budowlanych na placu targowym w Tarnogrodzie znaleziono ludzkie szczątki, które następnie zabezpieczyła policja. Sprawa została przekazana do pionu śledczego Instytutu Pamięci Narodowej, który ustalił, że wydobyte kości, fragmenty ciał i przedmioty osobiste wskazują na to, że była to grupa Romów zamordowanych przez niemieckich żołnierzy w 1942 roku. Wskazały na to również zeznania świadków, które odnosiły się do relacji nieżyjących już osób. Śledczy stwierdził też, że jest to tożsame ze wstępnym raportem z ekshumacji, który sporządzili archeolodzy. W związku z tym prokurator Instytutu Pamięci Narodowej wszczął śledztwo w sprawie zbrodni przeciwko ludności popełnionej w celu wyniszczenia grup narodowościowych.

W czerwcu 2021 roku IPN Oddziałowa Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu w Lublinie poinformowała Związek Romów Polskich, że oględziny sądowo-lekarskie w Tarnogrodzie wykazały, że w wyniku ekshumacji wydobyto szczątki należące do 22 osób narodowości romskiej (8 mężczyzn, 3 kobiet, 3 prawdopodobnie kobiet oraz 8 dzieci), a także 2 nienarodzonych dzieci. Badania kości potwierdziły, że zgony pokrzywdzonych były wynikiem postrzałów z broni palnej. Zwrócono się również z prośbą o udzielenie informacji czy Związek Romów Polskich podejmie się organizacji pochówku opisanych ofiar narodowości romskiej. Prezes Związku Romów Polskich Roman Chojnacki podjął się organizacji pochówku ofiar romskich. Ujawnione w trakcie ekshumacji przedmioty posiadające wartość historyczną mają zostać przekazane do Muzeum w Treblince i zasilić jego zbiory, stanowiąc źródło pamięci i historii uciśnionego w trakcie drugiej wojny światowej narodu romskiego.

Na terenie Miejsca Straceń pod pomnikiem Romów i Sinti znajdującym się obok Karnego Obozu Pracy Treblinka I, przy udziale społeczności romskiej oraz zaproszonych gości rozpoczęły się uroczystości pogrzebowe ofiar z Tarnogrodu, których szczątki spoczęły na cmentarzu parafialnym w Prostyni. Roman Chojnacki Prezes Związku Romów Polskich z siedzibą w Szczecinku inaugurując spotkanie przytoczył tragiczne losy Romów i Sinti w czasie II wojny światowej:
- Tragedia naszego narodu przez wiele lat była pomijana we wszystkich analizach i rozważaniach dotyczących zbrodni ludobójstwa popełnionych podczas ostatniej wojny światowej. Dopiero niedawno zaczęto mówić otwarcie o gehennie Romów i Sinti w okupowanej Europie.

Kolejną osobą, która zabrała głos była Krystyna Pawłowicz Sędzia Trybunału Konstytucyjnego:
- Pamiętajmy, że krew, śmierć, ból Romów jest taki sam jak ból Żydów, Polaków i innych nacji, tak samo boli tylko mniej się o nim mówi.

Po Mszy świętej obrządku katolickiego w kościele parafialnym w Prostyni, szczątki złożono na pobliskim cmentarzu. Wg. tradycji romskiej podczas pogrzebu rodziny zmarłych, przemawiają nad grobami swoich bliskich. Tożsamość zamordowanych w Tarnogrodzie pozostaje nieustalona. W imieniu rodzin głos zabrał Mieczysław Jodłowski, Pastor Kościoła Zielonoświątkowego w Nowej Soli:
- Bóg wzbudził w moim sercu takie emocje, takie uczucia jak bym ich znał, jak by byli moją rodziną […] Będę dziękował Bogu za to, że nie pozwolił o nich zapomnieć.

Uroczystości zwieńczyły słowa Stanisława Stankiewicza Prezydenta Światowego Związku Romów:
- Znaleźli wędrowcy swoje miejsce po śmierci.

Następnie odśpiewano hymn romski.

Obchody pochówku były wyrazem troski i pielęgnacji pamięci, oddania szacunku dla wszystkich pomordowanych. Zarówno tych, których możemy mniej lub bardziej precyzyjnie zidentyfikować, jak i tych, o których miejscach spoczynku do tej pory nie wiemy. Obecność wszystkich uczestników była okazją do integracji, pielęgnacji naszej historii i tożsamości.

Muzeum Treblinka/Opr. K.W.