13 grudnia 1981 roku to dzień, który zapadł w pamięć milionom Polaków. Ogłoszenie stanu wyjątkowego wiązało się z zatrzymaniem działaczy Solidarności, ich doradców, osób należących do opozycji, a także członków komisji zakładowych fabryk. Wielu zatrzymanych spotkał tragiczny los. 36 lat po ogłoszeniu stanu wojennego mieszkańcy powiatu sokołowskiego spotkali się pod Pomnikiem Czynu Niepodległościowego, aby wspólnie uczcić pamięć tych, którzy sprzeciwili się komunistycznej władzy.

"Zwracam się dziś do Was jako żołnierz i jako szef rządu polskiego. Zwracam się do Was w sprawach wagi najwyższej. Ojczyzna nasza znalazła się nad przepaścią." - tymi słowami 13 grudnia 1981 roku w polskim radiu i telewizji generał Wojciech Jaruzelski poinformował o wprowadzeniu stanu wojennego na terenie całej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

Tego samego dnia oddziały ZOMO rozpoczęły ogólnokrajową akcję aresztowań działaczy opozycyjnych. W działaniach na terytorium kraju wzięło udział ok. 70 tys. żołnierzy Wojska Polskiego, 30 tys. funkcjonariuszy MSW oraz bezpośrednio na ulicach miast 1750 czołgów, 1400 pojazdów opancerzonych, 500 wozów bojowych piechoty, 9000 samochodów oraz kilka eskadr helikopterów i samoloty transportowe.

Po wprowadzeniu stanu wojennego zdemilitaryzowano wiele instytucji, wprowadzono cenzurę korespondencji, a rozmowy telefoniczne były kontrolowane. Ograniczono także możliwość przemieszczania się, wprowadzając godzinę milicyjną. Zakazano strajków, zgromadzeń, działalności związkowej i społecznej. Sądy zaczęły działać w trybie doraźnym.

W reakcji na wprowadzenie stanu wojennego struktury NSZZ "Solidarność" podejmowały liczne akcje protestacyjne. Milicja Obywatelska sukcesywnie tłumiła kolejne strajki w Stoczni Gdańskiej im. Lenina, Hucie im. Lenina w Krakowie, Fabryce Samochodów Ciężarowych w Lublinie, Stoczni im. Warskiego w Szczecinie, Hucie Katowice, kopalni Manifest Lipcowy, kopalni Wujek, KWK Ziemowit czy KWK Piast.

W okresie trwania stanu wojennego zostało internowanych około 10 tys. osób. Masowo zwalniano także z zakładów pracy strajkujących robotników. Karano organizacje studenckie, intelektualistów, twórców i artystów, którzy nie chcieli podporządkować się władzy.

W 2006 roku Instytut Pamięci Narodowej oszacował liczbę ofiar śmiertelnych stanu wojennego na 56 osób. Były to osoby, które poniosły śmierć na skutek postrzałów i pobić. Nadzwyczajna Komisja Sejmowa do zbadania działalności MSW ustaliła, że na skutek działań funkcjonariuszy MSW miało miejsce prawie 100 udokumentowanych przypadków zgonów. Wielu przypadków śmierci nie wyjaśniono, więc jest możliwe, że całkowita liczba ofiar śmiertelnych stanu wojennego jest dużo większa.

13 grudnia br. o godzinie 19.00 mieszkańcy powiatu sokołowskiego uczcili pamięć ofiar stanu wojennego, spotykając się pod Pomnikiem Czynu Niepodległościowego w Parku im. Adama Mickiewicza. Białe i czerwone znicze ustawiono w kształt daty 13 XII. Następnie uroczyście odczytano nazwiska kilkudziesięciu osób, które w tamtym okresie straciło życie oraz nazwiska osób internowanych z terenu powiatu sokołowskiego. Odmówiono także krótką modlitwę za zmarłych, a na koniec spotkania odśpiewano dwie zwrotki Hymnu Państwowego. Pod pomnikiem kwiaty złożyli delegaci z biura Senatora RP Waldemara Kraski, Burmistrza Miasta Sokołów Podlaski Bogusława Karakuli, Komisji Zakładowych NSZZ Solidarność oraz reprezentanci powiatowych i miejskich struktur Prawa i Sprawiedliwości.

- 13 grudnia władza wyprowadziła przeciwko narodowi wojsko, ponieważ 10 milionów ludzi powiedziało "nie". 70 tys. żołnierzy i 30 tys. funkcjonariuszy ZOMO, ORMO, MO ruszyło na naród, aby go powstrzymać i stłamsić. Wiele osób straciło życie, a matki, żony i dzieci czekały na internowanych mężów i ojców. Po tym dniu nic nie było już takie samo. Dobrze, że pamiętamy o tych osobach, ale to nie wystarczy. Tę wiedzę musimy przekazywać innym, szczególnie ludziom młodym – powiedział na zakończenie spotkania Jacek Odziemczyk.

Katarzyna Dybowska