Polacy, którzy udzielają uchodźcom pomocy, często muszą się zmierzyć z ich pytaniami, na które nie zawsze znają odpowiedź. Dotyczą dostępu do leczenia, pomocy socjalnej, kwestii prawnych. Zebraliśmy dla nich informacje, które pomogą odpowiedzieć chociaż na część z tych pytań.

Żadna osoba zmuszona do opuszczenia terytorium Ukrainy z powodu wojny nie musi rejestrować się w punktach recepcyjnych, martwić o formalności, ani o legalność swojego pobytu. W najbliższych dniach nie trzeba też składać żadnych wniosków w Urzędzie do Spraw Cudzoziemców, urzędach wojewódzkich czy placówkach Straży Granicznej. To samo dotyczy obywateli Ukrainy, którzy są w Polsce, a ich dokumenty pobytowe utraciły ważność. Nie muszą teraz wyjeżdżać z naszego kraju. Osoby które nie mają zapewnionego miejsca pobytu (noclegu) w Polsce, mogą udać się do punktu recepcyjnego. Otrzymają tam informacje na temat pobytu w Polsce, posiłek, podstawową opiekę medyczną, miejsce na odpoczynek oraz zostanie im wskazane tymczasowe zakwaterowanie. Rejestrację cudzoziemców, przebywających na terenie gminy, dokonuje organ ewidencji ludności danego samorządu (chyba że zmieni to procedowana specustawa). Więcej informacji na ten temat na stronie gov.pl (strona w jęz. ukraińskim).

Leczenie - pomoże NFZ
Obywatelowi Ukrainy, który przybył do Polski w związku z agresją militarną Rosji na teren Ukrainy oraz który zgłosi się z problemem zdrowotnym do lekarza rodzinnego, poradni specjalistycznej, czy szpitala, należy udzielić adekwatnej pomocy medycznej - poinformował Narodowy Fundusz Zdrowia. Świadczenia udzielone obywatelom Ukrainy rozliczy Narodowy Fundusz Zdrowia.
W pilnych przypadkach można skorzystać z bezpłatnej pomocy medycznej, oferowanej wszystkim osobom przybywającym z Ukrainy w lecznicach LUX MED. - Polskie Forum Migracyjne - tel. 669 981 038 (w poniedziałki od 16 do 20, w środy od 10 do 14 i w piątki od 14 do 18), - Centrum Medyczne Damiana - 22 566 22 27 (7 dni w tygodniu w godzinach 8-20), - Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka - tel. 800 12 12 12. Więcej na stronie Ministerstwa Zdrowia (w języku ukraińskim).

Szkoły otwarte dla dzieci uchodźców
Uczniowie z Ukrainy mają prawo do kontynuowania nauki w polskiej szkole. Dzieci i młodzież w wieku 7-18 lat korzystają z nauki i opieki na takich samych warunkach jak polscy uczniowie - informuje Ministerstwo Edukacji i Nauki. Wystarczy, że rodzice zgłoszą się do danej placówki i wypełnią stosowne dokumenty. W sytuacji, gdy dana szkoła nie będzie dysponowała miejscem dla ukraińskiego ucznia, gmina skieruje go do innej placówki na swoim terenie. Uczniowie z Ukrainy mogą być objęci pomocą psychologiczno-pedagogiczną. Taką pomoc organizuje w szkole dyrektor. Przyjęcie do szkoły będzie możliwe w ciągu całego roku szkolnego. Ustalenie klasy, w której kontynuowana jest nauka, odbywać się będzie na podstawie sumy ukończonych lat nauki szkolnej za granicą. Przyjmowanie ukraińskich dzieci do polskich szkół odbywać się będzie bez względu na podstawę pobytu na terenie Polski. Dla dzieci uchodźców tworzone są oddziały przygotowawcze, w których będą one uczyć się języka polskiego. Do pomocy Ministerstwo chce zaangażować ukraińskich studentów studiujących na polskich uczelniach. Więcej na stronie MEiN Informacja dla rodziców dzieci przybywających z Ukrainy(wersja w języku ukraińskim). Informacja dla rodziców dzieci przybywających z Ukrainy mail: ukraina-szkola@mein.gov.pl, tel. 22 3474708

Kiedy uchodźcy z Ukrainy mogą pracować w Polsce
Nie od razu można zatrudnić uchodźcę. Jak pisze na łamach "Rzeczpospolitej" mec. Joanna Torbé z Kancelarii Adwokackiej Joanna Torbé & Partnerzy, decyzja Komendanta Straży Granicznej uprawnia do pobytu w Polsce nie dłuższego niż 15 dni, w tym czasie obywatel Ukrainy, który chce dłużej zostać w Polsce, powinien złożyć wniosek o udzielenie ochrony czasowej na terytorium RP lub ochrony międzynarodowej. Ochrona czasowa powinna zostać udzielona do chwili, gdy możliwy stanie się powrót cudzoziemca do ojczyzny, maksymalnie na rok, z możliwością przedłużenia.
Cudzoziemiec korzystający z ochrony czasowej może wykonywać pracę bez zezwolenia na pracę lub wykonywać działalność gospodarczą. Na pracodawcy spoczywa obowiązek zweryfikowania dokumentów potwierdzających status cudzoziemca. Informacje o możliwości podejmowania pracy w Polsce można uzyskać w Centrum Informacyjno-Konsultacyjne Służb Zatrudnienia „Zielona Linia". Jest to nowoczesny urząd pracy online – otwarty dla każdego, o każdej porze. To portal internetowy oraz Infolinia, na których dostępne są wszystkie niezbędne informacje o pomocy udzielanej przez 16 wojewódzkich, 340 powiatowych urzędów pracy oraz Ochotnicze Hufce Pracy. Na portalu dostępna jest również wyszukiwarka ofert pracy oraz informacje, porady, filmy jak poszukiwać pracy. Infolinia 19524 Portal Zielona Linia jest dostępny pod adresem: www.zielonalinia.gov.pl

Pomoc socjalna
Ze świadczeń pomocy społecznej w Polsce mogą korzystać uchodźcy, którzy mają miejsce zamieszkania i przebywają na terenie Polski m.in. na podstawie zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, a także w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej, czyli dopiero po zakończeniu procedury legalizacji pobytu. Cudzoziemcy, którzy otrzymali w Polsce status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą, mogą skorzystać z pomocy realizowanej przez okres do 12 miesięcy w ramach tzw. indywidualnego programu integracji (IPI), mającego na celu wspieranie procesu ich integracji.

Pomoc jest udzielana w formie:
1. świadczeń pieniężnych:
- na pokrycie kosztów utrzymania, w szczególności pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej, opłaty mieszkaniowe oraz na pokrycie kosztów związanych z nauką języka polskiego; Łączna wysokość takich świadczeń pieniężnych jest uzależniona od liczby osób w rodzinie oraz okresu realizacji indywidualnego programu integracji i wynosi obecnie 1450 zł.
2. opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne;
3. pracy socjalnej;
4. poradnictwa specjalistycznego, w tym prawne, psychologiczne i rodzinne
5. udzielania informacji oraz wsparcia w kontaktach z innymi instytucjami;
6. innych działań wspierających proces integracji cudzoziemca.

Pomoc w ramach indywidualnego programu integracji udzielana jest na podstawie wniosku złożonego do starosty, za pośrednictwem powiatowego centrum pomocy rodzinie, w ciągu 60 dni od uzyskania przez cudzoziemca statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej. Cudzoziemcy uprawnieni do korzystania z pomocy społecznej, jeśli znajdują się w trudnej sytuacji życiowej i spełniają kryteria objęcia ich wsparciem ze strony instytucji pomocy społecznej mogą korzystać ze świadczeń pieniężnych i niepieniężnych pomocy społecznej na zasadach ogólnych, tak jak obywatele polscy.
Resort rodziny wraz z ZUS przygotowuje zmianę przepisów, która pozwoli na "długofalowe wsparcie" obywateli Ukrainy, którzy przyjechali do Polski. Projekt ma przewidywać m.in. uproszczony sposób legalizacji pobytu uchodźców wojennych, zatrudnienie na podstawie jedynie powiadomienia w urzędzie pracy, wprowadzenie rejestracji w gminach i wypłacanie przez gminy jednorazowego świadczenia w wysokości 500 zł lub 300 zł na utrzymanie. Szefowa MRiPS informowała też, że Ukraińcy przebywający w Polsce będą mieli dostęp do świadczeń rodzinnych – 500+ czy do rodzinnego kapitału opiekuńczego. Mogą je otrzymywać na podstawie kart stałego pobytu.
"Chcemy, by obywatele Ukrainy, którzy przekraczają granice, poprzez pieczątkę pozwalającą legalnie przebywać na terenie Rzeczypospolitej, mieli otwarty rynek pracy" – wskazała szefowa resortu Marlena Maląg. Warto wiedzieć, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości UE, osoby, które otrzymały status uchodźcy w którymś z krajów Unii Europejskiej, nie mogą otrzymywać mniejszej pomocy socjalnej niż mieszkańcy tego kraju. Zasada ta obowiązuje niezależnie od tego, czy uchodźca ma tylko ograniczone czasowo prawo pobytu.

Polskie emerytury i renty na Ukrainie wypłaci ZUS
Jeśli osoba, która miała wypłacaną przez ZUS polską emeryturę lub rentę na rachunek w ukraińskim banku, nie może z powodu wojny pobierać swojego świadczenia w Ukrainie, może przekazać do ZUS prośbę o przekazywanie go na rachunek w Polsce lub w innym państwie, w którym aktualnie mieszka. O pomoc w sprawie zmiany rachunku należy zwrócić się do najbliższej placówki ZUS lub przesłać prośbę o przekazywanie świadczenia na rachunek w Polsce za pośrednictwem poczty - do Oddziału ZUS w Rzeszowie, na adres: Oddział ZUS w Rzeszowie Wydział Realizacji Umów Międzynarodowych ul. Piłsudskiego 12 35-075 Rzeszów. Po zgłoszeniu nowego rachunku bankowego w Polsce, emerytura lub renta zostanie wypłacona od momentu, gdy dana osoba przestała pobierać świadczenie w Ukrainie.

Starostwo Powiatowe