Kontrowersyjna książka Jan Grossa

„Złote żniwa" to najnowsza publikacja Jana Grossa, mieszkającego w USA polskiego socjologa, zajmującego się naukami politycznymi i społecznymi, szczególnie problematyką wojenną. Tym razem poruszył on problem ludzi, którzy po likwidacji obozu w Treblince poszukiwali tam złota.

Do napisania książki zainspirowała Grossa fotografia opublikowana trzy lata temu w "Gazecie Wyborczej". Przedstawia ona ludzi przyłapanych na przekopywaniu ludzkich szczątków i prochów na terenie byłego obozu zagłady w Treblince. Poszukiwacze biżuterii, kosztowności i złotych zębów nie wyglądają na zmieszanych, czy zakłopotanych swoim postępowaniem. Uprawiany przez nich proceder nie był w tamtym okresie żadną tajemnicą wśród okolicznych mieszkańców. - Gdy ludzie przestali drapać ściany w getcie, poszli kopać do Treblinki - przyznają niektórzy starsi mieszkańcy Sokołowa.

Zakłamuje historię?
Książka Grossa zostanie opublikowana dopiero w lutym, a już cieszy się ogromnym zainteresowaniem. Wywołuje też, jak jego poprzednie publikacje, burzliwe dyskusje. Temat poruszany przez autora znów budzi wiele emocji. Na forach internetowych pojawiają się liczne komentarze krytykujące Grossa za jego działalność. Wiele osób zarzuca mu zakłamywanie historii. Gross jednak w swoich książkach opiera się głównie na dokumentach, zeznaniach, relacjach oraz innych publikacjach. Jego książki dotyczą trudnych spraw polsko-żydowskich, problemów, których nie udało się rozwiązać lub poświęcić im należytej uwagi w społecznej dyskusji.
- Polscy historycy wykonują fenomenalne badania na ten temat - przyznał Gross w poniedziałkowym programie "Tomasz Lis na żywo". - Jednak minimum kilkadziesiąt tysięcy Żydów podczas Holocaustu zostało zabitych przez Polaków. W książce są relacje wielu osób, które były świadkami tego procederu.

Fragmenty książki
„…Na fotografii, obok grupy podlaskich chłopów, uwieczniono wzgórze usypane z popiołów 800,000 Żydów, zagazowanych i spalonych w Treblince od lipca 1942 do października 1943 roku. Europejczycy, których oglądamy na zdjęciu najprawdopodobniej zajmowali się rozkopywaniem spopielonych szczątków ludzkich w poszukiwaniu złota i kosztowności przeoczonych przez nazistowskich morderców. (…) Pozornie łagodny w nastroju widoczek dotyczy dwóch centralnych tematów Zagłady – masowego mordu popełnionego na Żydach i towarzyszącej tej zbrodni grabieży żydowskiego mienia….”
„…Ci okoliczni wieśniacy, najprawdopodobniej zostali złapani na gorącym uczynku przekopywania ziemi w poszukiwaniu żydowskiego złota i kosztowności albo przygonieni tutaj do wyrównywania gruntu po uprzednich wykopkach…”
„…Relacja Michała Kalembasiaka i Karola Ogrodowczyka, 13 września 1945 roku: Po przybyciu na miejsce stwierdziliśmy, iż w miejscu gdzie znajdował się obóz, zastaliśmy zryte pole przekopane przez okoliczną ludność. Pole było tak zryte, że w niektórych miejscach były doły do 10 m głębokie, w niektórych widniały szczątki kości ludzkich, piszczele, szczęki, nogi itp. Obecny stan Tremblinki [pisownia oryg.] przedstawia widok dużego pola, gdzieniegdzie z zadrzewieniem. Wszystkie baraki, które się tam znajdowały, są spalone lub rozgrabione na opał przez ludność okoliczną…”
„…Dominik Kucharek, „kopacz” z Treblinki, któremu przedstawiono akt oskarżenia - o przestępstwo walutowe, bo sprzedał w Warszawie brylant znaleziony w Treblince i kupował złote monety - wyjaśniał na swoją obronę, że “wszyscy” z jego wsi chodzili kopać, zaś “o tym, że poszukiwanie złota i kosztowności na terenie b. obozu w Treblince jest wzbronione nie wiedziałem, gdyż żołnierze radzieccy także z nami chodzili i szukali. Te miejsca gdzie spodziewali się znaleźć kosztowności nawet wysadzali materiałami wybuchowymi…”.

Profesor z Princeton
Jan Tomasz Gross (ur. 1 sierpnia 1947 w Warszawie) obecnie jest profesorem wydziału historii Uniwersytetu Princeton. W 1996 Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski odznaczył Grossa Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej. Matka Grossa, Hanna Szumańska (córka znanego przedwojennego adwokata, Wacława Szumańskiego, który był obrońcą m.in. w "procesie brzeskim"), była łączniczką Biura Informacji i Propagandy Armii Krajowej i pomagała ukrywać przed Niemcami jego ojca, Zygmunta. Po wojnie pobrali się.
Gross studiował fizykę na Uniwersytecie Warszawskim, po zaangażowaniu się w protesty studenckie w marcu 1968 aresztowany na pięć miesięcy. W 1969 wyemigrował z rodzicami do Stanów Zjednoczonych. W 1975 obronił doktorat z socjologii na Uniwersytecie Yale, gdzie przez wiele lat był wykładowcą.
Jest autorem m. in. "Sąsiadów" o pogromie w Jedwabnem dokonanym 10 lipca 1941 na żydowskich mieszkańcach miasta przy udziale Polaków z miasta i okolic. W czerwcu 2006 ukazała się w USA jego książka Fear: Anti-Semitism in Poland After Auschwitz (Strach: antysemityzm w Polsce po Auschwitz). Zajął się w niej problemem pogromu kieleckiego, krakowskiego i rzeszowskiego w 1946. Polskie wydanie ukazało się 11 stycznia 2008 nakładem wydawnictwa Znak.
KATARZYNA MARKUSZ
FOT. ARCHIWUM

« wróć | komentarze [2]