„Języki otwierają drogi” i „Bogactwo języków – bogactwem Europy” to hasła, które pokazują, że nauka języków obcych jest potrzebna. Sprawy związane z nauczaniem języków i tzw. polityką językową od dawna stanowią w programie Rady Europy jeden z najważniejszych tematów.
Odzwierciedlają to liczne programy i projekty tego gremium znane pod wspólną nazwą „Języki nowożytne”. Europejska Konwencja Praw Człowieka z roku 1949 zabrania wszelkiej dyskryminacji ze względu na język, a „Europejska Karta języków regionalnych i języków mniejszości” z roku 1999 propaguje niezaprzeczalne prawo do używania języków regionalnych i języków mniejszości w życiu prywatnym i publicznym. Zmiany polityczne i gospodarcze na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat spotęgowały zainteresowanie problematyką języków. Ciągle podkreślany jest fakt, że zróżnicowanie językowe Europy jest cenną wartością kulturową, którą należy zachować i chronić. Nauka języków odgrywa dużą rolę we wzajemnym zrozumieniu i tolerancji, a także promowaniu tożsamości i różnorodności kulturowej. Umiejętność posługiwania się językami umożliwia aktywny udział w europejskich procesach demokratycznych, zatrudnianie i przemieszczanie się. Europa to kontynent wielojęzyczny, a każdy język jest najcenniejszym dziedzictwem narodowym. Kraje Unii Europejskiej, zwłaszcza te mniejsze, zwracają szczególną uwagę na pielęgnowanie i ochronę swojej kultury narodowej. Wspólna Europa powinna stać się źródłem wzajemnego poszanowania odrębności kultur i języków i ubogacania ich.
Prawdziwe porozumienie i uczestnictwo we wspólnych działaniach łatwiejsze będzie, gdy obywatele Europy będą mogli nawiązywać komunikację. Możliwe to jest w pełni tylko wówczas, kiedy będziemy znali inne języki.
Umiejętność porozumiewania się w co najmniej dwóch językach (ojczysty i obcy) daje szansę zatrudnienia, wykształcenia i dostępu do informacji. Uczenie się języków pomaga także rozwijać tolerancję i zrozumienie między ludźmi pochodzącymi z różnych tradycji językowych i kulturowych. Prawie połowa mieszkańców Europy jest już wielojęzyczna.

Najwięcej po angielsku
Najwięcej osób (47%) zna angielski (jako ojczysty i obcy), następny jest język niemiecki (32%) i francuski (26%). Pierwszym językiem obcym w edukacji w państwach członkowskich Unii Europejskiej jest angielski – uczy się go 91% uczniów, 34% uczy się francuskiego, 15% niemieckiego i 10% hiszpańskiego. Język niemiecki jest językiem ojczystym dla największej liczby mieszkańców Europy. Posługuje się nim 24% ogółu ludności Europy, językiem angielskim, francuskim i włoskim po 16% mieszkańców. W wielu krajach Europy jest rzeczą normalną, że większość jego mieszkańców potrafi porozumieć się w co najmniej trzech językach. Takie osoby są w stanie z większym powodzeniem podróżować do innych krajów w związku z nauką, pracą zawodową, turystyczni. Ich umiejętności są interesujące dla pracodawców. Najlepszą znajomością języków obcych poszczycić mogą się mieszkańcy Luksemburga, Holandii, Danii i Szwecji. Obecną sytuację charakteryzuje niekwestionowany status języka angielskiego jako lingua franca doby współczesnej. W 62 krajach świata na wszystkich kontynentach, jest on językiem urzędowym i uznanym językiem międzynarodowych konferencji i kongresów we wszystkich niemal dziedzinach. Wysoka jest jego ranga nie tylko jako środka powszechnej komunikacji, w tym w ramach nowych technologii przez internet i pocztę elektroniczną, ale także w wielu dziedzinach nauki i techniki. Oczekiwać należy dalszego pogłębiania się istniejących już powszechnie tendencji uznania angielskiego jako pierwszego języka obcego w polityce i dyplomacji, w handlu i ekonomii, w nowych technologiach komunikacji i logistyce, w sporcie i turystyce, w nauce i nauczaniu tego języka, jak również w modzie i kulturze młodzieżowej w szerokim tego słowa rozumieniu. Jednakże w każdym kraju mogą istnieć przesłanki do ustalania rangi i zapotrzebowania na znajomość innych języków obcych. Decydująca jest w tym względzie tzw. wartość komunikacyjna języka. Wartość ta wynika z wielorakich kontaktów na wielu polach i na różnych płaszczyznach między krajami i ich instytucjami. W związku z tym znaczenia nabierają języki krajów, z którymi utrzymuje się żywe, obszerne i częste kontakty, a także języki krajów sąsiednich.

Języki obce w Polsce
W Polsce wzrost zainteresowania nauką języków obcych nastąpił w latach dziewięćdziesiątych, kiedy to rozpoczął się proces integracji z krajami Europy. Z każdym rokiem przybywa osób, przede wszystkim uczniów, którzy uczą się języków. Wśród nich dominuje angielski, na drugim miejscu jest język niemiecki, a następnie język rosyjski. Częstotliwość uczenia się konkretnego języka uwarunkowana jest położeniem geograficznym.
W zachodnich i południowo-zachodnich regionach naszego kraju najbardziej popularny jest język niemiecki, a na wschodzie dominuje rosyjski.

Nauka „od małego”
Naukę pierwszego języka obcego rozpoczyna się w klasie czwartej szkoły podstawowej. Nauczanie tego języka ma być kontynuowane w gimnazjum i szkołach ponadgimnazjalnych. Zapewnienie możliwości kontynuacji nauczania języka obcego powinno być priorytetem. Język obcy nowożytny jest od roku 2002 obowiązkowym przedmiotem części zewnętrznej i wewnętrznej egzaminu maturalnego. Językiem obowiązkowym tzw. pierwszym w polskich szkołach będzie język angielski. Nauczanie języka obcego można  rozpocząć już w pierwszej klasie szkoły podstawowej, jeśli tylko szkoła posiada ku temu warunki (finanse i kadra). Należy dodać, że powoli zanika problem braku nauczycieli języków obcych. Zawdzięczamy to przede wszystkim powołaniu przed kilku laty nauczycielskich kolegiów języków obcych, które z powodzeniem kształcą rzesze przyszłych nauczycieli języków. Na uwagę zasługuje również program powoływania tzw. roku O. Jest on adresowany do nauczycieli już czynnych zawodowo, którzy chcą zdobyć dodatkowe kwalifikacje do nauczania języka obcego. Nauczycielskie Kolegia Językowe i Wyższe Szkoły Zawodowe prowadzą dla zakwalifikowanych nauczycieli kursy, które pozwolą im podjąć naukę na kierunkach językowych. Program ten dotyczy przede wszystkim nauczycieli szkół wiejskich i finansowany jest przez MEN. Powszechność uczenia się języków obcych nie dotyczy tylko szkolnictwa państwowego. Dla wielu Polaków, którzy ukończyli już edukację, ten sposób jest przecież niedostępny. Ale języków można się uczyć na wiele sposobów. Najważniejsza na początku jest motywacja i klarowne określenie celu, jaki dzięki znajomości języka chcemy osiągnąć. Dzięki jasno określonemu celowi łatwiej będzie zmobilizować się do pracy. Przy wielu jednak formach kształcenia językowego należy liczyć się nie tylko z dużym wysiłkiem umysłowym i emocjonalnym, ale także z wysokimi nakładami finansowymi. Szeroką ofertą dysponują istniejące już w każdym mieście szkoły językowe, które prowadzą regularne zajęcia w grupach dostosowane do potrzeb i możliwości uczących się. Można skorzystać z pomocy prywatnego nauczyciela, co jest dosyć drogie, ale raczej efektywne. Ci, dla których samodyscyplina nie jest problemem, mogą korzystać z kursów korespondencyjnych albo studiować samodzielnie. Księgarnie oferują wiele podręczników, programów medialnych, kaset, z którymi samodzielna nauka jest możliwa i może być skuteczna. Kto jest odważny i przy okazji zamożny, może zapisać się na wybrany kurs języka za granicą. Oprócz nauki jest znakomita okazja do nawiązania nowych znajomości, ponieważ na kursach takich grupy składają się z osób różnych narodowości. Bardzo popularną wśród młodych ludzi (od 18 do 26 roku życia) formą nauki języka jest tzw. au-pair, czyli wyjazd w charakterze opiekunki do dziecka. W ramach tej pracy zapewnia się naukę języka na kursach. Europejski Rok Języków i wszelkie inicjatywy i projekty związane z jego obchodami przyczynią się do tego, że uświadomimy sobie może po raz kolejny istotne znaczenie znajomości języków obcych we współczesnym świecie. Może to być również okazja do podjęcia nauki, przypomnienia sobie umiejętności, które już kiedyś mieliśmy. Bowiem uczenie się języków obcych nie jest  prawem i przywilejem tylko młodych ludzi. Na naukę nigdy nie jest za późno, na naukę języków także.

Leszek Koper